‘wij w88888888’
Dadisme en de gelijktijdigheid van het ongelijke
Dadaismus und die Gleichzeitigkeit des Ungleichen: Das „Durcheinanderjagen“ der Dinge Simultanität, die Gleichzeitigkeit des Verschiedenen, war bereits ein Kennzeichen der literarischen und künstlerischen Moderne, bevor Tristan Tzara im März 1916 das erste „Poème simultan“ im ein Monat zuvor eröffneten Zürcher Cabaret Voltaire zusammen mit Richard Huelsenbeck und Marcel Janco vortrug. Aber die kunstprogrammatische Karriere des Wortes begann erst mit dem Dadaismus. Enkele toonaangevende vertegenwoordigers.
Theo van Doesburg (1883 – 1931)
Een van de belangrijkste vertegenwoordigers en propagandisten van de abstracte kunt in de 20e eeuw. Hij richtte in 1917 het tijdschrift De Stijl op. Naast schilder was Van Doesburg ook actief als dichter, typograaf, fotograaf, interieurontwerper en architect. Hij propageerde een wereld waarin de kunsten een meer verheffende, apolitieke en onderling gelijkwaardige plaats innamen binnen een theoretische kader. Samen met Mondriaan stelde hij zich als doel de kunst te zuiveren van elementen die daar volgens hen niet in thuis hoorden. Zij probeerden langs rationele weg de elementaire (en in hun ogen universele) principes van iedere kunstvorm vast te stellen en toe te passen. Hij was een periode gastdocent in het Bauhaus om daar De Stijl te introduceren en daarmee het expressionisme te laten evalueren in de periode van het moderne.
Kurt Schwitters (1887 – 1948)
Hij was o.a. dichter, creëerde collages en klankgedichten. Samen met Hausmann ontwikkelde hij een soort ‘vogeltaal’, die hij gezeten in een boom in zijn voortuin in Hannover aan bezoekers voordroeg.
Het kristal binnen expressionistische literatuur
Zowel in Nederland als Duitsland beïnvloedde de kristal een periode enkele schrijvers. Een zeer kleine introductie.
Menno ter Braak (1902-1940)
Dichten is een ‘kristalliseren met eigen wetmatigheid’. Niet het gevoel van de dichter, het proces zélf, is van belang. (1925)
Victor van Vriesland (1892-1974)
‘Kristal suggereert de van vloeibaarheid tot vorm gestolde stof, waarin licht weerkaatst in alle kleuren van het spectrum.’ (1935)
Louis Couperus (1863 – 1923)
Mijn kunst is als een fijn- geslepen kelk van klaar krystal, …
Louis Couperus sprak van ‘juweelharde taal’ en ‘woordsnijwerk’ (1912)
Theodor Däubler (1887 – 1934)
Henrik Leschonski haalt Daubler zeer vaak aan in het hoofdstuk Die Kristallmetapher in der Expressionistische Lyrik van zijn publicatie: Der Kristall als expressionistisches Symbol.
„Ihr Gletscher, wir werden am Abend erstarren,
Die Felsen diamanthart die Sterne verstehen:
Kalt stimmt dann die Sprache zu Stier, Sirius, Karren,
Den Klarkristall wird wildes Sterben umwehen.“ Theodor Däubler Das Nordlicht
“Der Weg durchs Eis, zum Ich in Gott, wird jedoch wieder zur Aufgabe Einzelner: wer das Nordlicht al kosmische Erscheinung, unter uns auf Erden, bändigt und zugleich als innerste Freiheit im Geiste erkennt, bringt es den andern.“ Theodor Däubler Das Nordlicht
Das Nordlicht is zijn belangrijkste werk, waarin hij mythen verdicht vanuit een liefde voor ritme, versvorm, symboliek en beeldenrijkdom. Het zonlicht is zijn levensbron, de geschiedenis van de mens een louteringsweg.
Otto Bartning als auteur
Zijn Huis Wylerberg trok me naar zich toe en daagde me uit zijn intenties met Kristalbau te doorgronden. Steeds nieuwsgieriger naar zijn invulling van kristalliseren, las ik zijn dagboek ERDE GELIEBTE en roman Der Geschändete . Hierin licht Bartning voor mij een tipje van de sluier. Hoewel zijn beeldend en doorleefd – doorvoeld taalgebruik me fiks uitdaagt hem te doorgronden. Bartning poogt op zijn heel eigen rijke poëtische manier het diepdoorleefde doch onnoembare te verklanken. Het door elkaar heen stromen van gewaarwordingen via oog, oor, innerlijk voelen en weten om ons het onnoembare voor ogen te schilderen.
Inspirerende taal
Het vraagt ons lezers langdurig te verblijven in zijn taal om hem enigszins aan te voelen. Zijn passie voor het leven vraagt om compassie met je zielsstreven , je innerlijk kind. De tijd van volwassenen ben je dan ver vooruit, ze zullen je niet begrijpen. Volwassenen vragen voortdurend om informatie die met het hoofd te volgen is. Kinderen staan open voor inspiratie en inspireren. Ze zijn aanstekelijk en hopen jouw vuurtje weer brandend te krijgen. Zij weten dat er geen kruid opgewassen is tegen het onkruid van het redenerend machts denken. De overwoekering ervan is slechts te bestrijden met beeldende taal, muzikale klanken, de natuur, wandelingen, stilte, dromen en idealen die verleiden.
Geraakt worden
Bartning roept ons op vanuit zijn vaak 19e eeuwse taal tot Dadaisme anno de 21e eeuw. Voor lief nemend niet begrepen te worden door zij die je niet aanvoelen. Boeiend hoe hij vertrouwd wordt met een lama, die hij Uqualla noemt en aan wie hij zich ‘s nachts slapend in de open lucht toevertrouwd. Dankbaar de leiding accepteert van een waterbuffel als hij verdwaald is in een moeras. Of één wordt met een paard tijdens een lange rit. Zich laat beroven en vervolgens geeft. De dief die het hem teruggaf mocht de buit behouden (Latijns Amerika als 19 jarige: de zilvermunten van zijn ouders ). Gropius blijven uitnodigen voor studiedagen en exposities (Gropius publiceerde zijn beginselen voor Bauhaus als zijnde van hem). Je hoeft dat niet te begrijpen, probeer aan te voelen van waaruit hij doet zoals hij doet.Wie weet ontdek je dan waar het hem om te doen was als architect:
Het onzichtbare tast – voelbaar maken
Een intensiveren van licht – en krachtvelden
waarin kosmische energie voelbaar is.
Opdat het bewustzijn op een hoger trillingsniveau komt
in verbinding met de onuitputtelijke bron in het Universum.
Zie Christalliseren
Ik draag graag zijn visie uit in zoverre ik enigszins inzicht verwierf vanuit mijn in zekere zin aan hem verwante zoektocht:
Slechts een kinderlijk kind, wordt een mensenlijk mens LJ
Ubbergen update zomer 2024